تحلیل معنای برائت در قرآن کریم با دو رویکرد معناشناسی و تفسیری

راه و رسم زندگی و روابط متقابل میان انسان ها از مهمترین موارد بیان شده در قرآن است. برخورد با مخالفان و دشمنان راه حق از گسترده ترین مسائل بیان شده در قرآن است. در این میان برائت به عنوان یک اصل راهبردی در مقابل دشمنان راه حق و یکی از مسائل مطرح شده در سراسر قرآن جایگاهی مهم و اثرگذار در روابط بین مومنان و مخالفان دارد. برائت، اصلی است کلی که ناظر به جدائی حق از باطل و حفظ حریم راه هدایت در مقابل گمراهی و ضلالت است. برائت به مثابه یک عنوان عمومی در مقابل افراد متصف به کفر، شرک، نفاق، فسق و گناه (اثم) در قرآن بیان گشته است که به عنوان هم نشین های برائت شناخته می شوند. مفاهیم دیگری همچون: قتل، جهاد، لعن، عداوت و عذاب نیز به عنوان جانشینان برائت در قرآن بیان گشته اند. قرآن در مقابل مخالفان راهکارهای متفاوتی را ارائه می کند که برخی راهکارها به عنوان راهکارهای عمومی مطرح گردیده که عبارتند از: ارشاد، محاجه، انذار، اعراض و جهاد. در مقابل این نوع راهکارها، راهکارهای غیر عمومی بیان گشته است که یا مختص به خداوند و در پاره-ای مواقع به رسول خدا است و یا مربوط به شرائطی خاص است که جزء استثنائات محسوب می گردد و عبارتند از: لعن، عذاب، شماتت و توبیخ، اضلال، تهکم و استهزاء.